خراش بن ابراهیم کوفیخِراش بن ابراهیم کوفی از راویان امامی است. ۱ - نامنام او در بعضی نسخه‌ها و روایات ، خِداش ذکر شده است. [۱]
محمدباقربن محمداکمل بهبهانی، تعلیقة وحید البهبهانی علی منهج‌المقال، ج۱، ص۱۶۶،( بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا ).
[۲]
عبداللّه مامقانی، تنقیح‌المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۲۵۲ـ۲۵۳، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳ـ.
[۳]
محمدتقی شوشتری، قاموس‌الرجال، ج۴، ص۱۶۰ـ۱۶۱، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۲۴.
او را در شمار اصحاب امام صادق علیه‌السلام یاد کرده‌اند. [۴]
احمدبن محمد برقی، کتاب‌الرجال، ج۱، ص۴۵، در ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳ش.
بهبهانی [۶]
محمدباقربن محمداکمل بهبهانی، تعلیقة وحید البهبهانی علی منهج‌المقال، ج۱، ص۱۶۶،( بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا ).
احتمال داده که این فرد همان خراش راوی انس‌بن مالک باشد که با انس پیوند ولاء داشته است. [۷]
ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۷۵ـ۷۶، چاپ یحیی مختار غزّاوی، بیروت ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸.
[۸]
ابن‌بابویه، معانی‌الاخبار، ج۱، ص۴۰۸ـ۴۱۱، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۱ش.
اما فرد اخیر خراش‌بن عبداللّه نام دارد که حسن‌بن علی‌بن زکریا عدوی کذّاب و وضّاع حدیث [۹]
ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۲، ص۳۳۸ـ۳۴۳، چاپ یحیی مختار غزّاوی، بیروت ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸.
مدعی شده است که در سال ۲۲۲، در دوازده سالگیِ از خراش ۱۸۰ ساله حدیث شنیده است. [۱۱]
ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۲، ص۳۴۳، چاپ یحیی مختار غزّاوی، بیروت ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸.
۲ - وثاقتدرباره وثاقت یا عدم وثاقت خراش اختلاف هست. از رجالیان متقدم، کشی و نجاشی نامی از او نبرده و برقی [۱۲]
احمدبن محمد برقی، کتاب‌الرجال، ج۱، ص۴۵، در ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳ش.
و طوسی نیز درباره او سکوت کرده‌اند. اما برخی از رجالیان متأخر او را حسن دانسته‌اند. [۱۴]
محمدبن علی اردبیلی، جامع‌الرواة و ازاحة الاشتباهات عن‌الطرق و الاسناد، ج۱، ص۲۹۴، قم:مکتبة‌المحمدی، (بی‌تا).
[۱۵]
عبداللّه مامقانی، تنقیح‌المقال فی علم الرجال، ج۲۵، ص۲۵۴، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳ـ.
ظاهرا مضمون روایت خراش درباره قبله متحیر، دالّ بر امامی بودن او، و عمل اصحاب به آن نشانه اعتماد به او دانسته شده است، افزون بر این‌که در طریق این روایت، عبدالله‌بن مغیره از اصحاب اجماع نیز هست. [۱۶]
محمدباقربن محمداکمل بهبهانی، تعلیقة وحید البهبهانی علی منهج‌المقال، ج۱، ص۱۶۶،(بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا ).
[۱۷]
علی‌اصغربن محمدشفیع جاپلقی بروجردی، طرائف‌المقال فی معرفة طبقات الرجال، ج۱، ص۴۵۳، چاپ مهدی رجایی، قم ۱۴۱۰.
روایات اندکی از او نقل شده است. خراش از زراره و ابوبصیر حدیث شنیده و اسماعیل‌بن عَبّاد قصری از خراش روایت کرده است. [۱۹]
محمدبن علی اردبیلی، جامع‌الرواة و ازاحة الاشتباهات عن‌الطرق و الاسناد، ج۱، ص۲۹۴، قم: مکتبة‌المحمدی، (بی‌تا).
[۲۰]
ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج ۷، ص ۴۵ـ۴۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم.
[۲۱]
محمدباقربن محمداکمل بهبهانی، تعلیقة وحید البهبهانی علی منهج‌المقال، ج۱، ص۱۶۶،( بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا ).
[۲۲]
علی‌اصغربن محمدشفیع جاپلقی بروجردی، طرائف‌المقال فی معرفة طبقات الرجال، ج۱، ص۴۵۳، چاپ مهدی رجایی، قم ۱۴۱۰.
۳ - مشهور‌ترین روایت خراشمشهورترین روایتی که از خراش نقل شده حکم نماز متحیر است که از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند که در صورت تاریکی یا ابری بودن آسمان، اگر قبله قابل تشخیص نباشد، باید به چهار طرف نماز خواند. [۲۳]
محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۴۵، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
شیخ‌طوسی با استناد به همین روایت، به وجوب نماز خواندن به چهار طرف حکم کرده و روایات متعارض [۲۴]
محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۸۵، چاپ علی‌اکبر غفاری، بیروت ۱۴۰۱.
[۲۵]
محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۴۵، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
را ناظر به حال اضطرار دانسته است. [۲۶]
محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۴۶، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
[۲۷]
محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج۱، ص۸۰،چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷.
[۲۸]
محمدبن حسن طوسی، کتاب الخلاف، ج۱، ص۳۰۲، چاپ محمدمهدی نجف، جواد شهرستانی و علی خراسانی کاظمی، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۱۷.
[۲۹]
حسن‌بن یوسف علامه حلّی، مختلف‌الشیعة فی احکام الشریعة، ج۲، ص۶۷، قم ۱۴۱۲ـ۱۴۲۰.
[۳۰]
محمدبن حسین شیخ‌بهائی، الحبل المتین فی احکام احکام‌الدّین، ج۱، ص۶۴۰ـ۶۴۱، بیروت۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
در مقابل، برخی با استناد به و روایات متعارض مذکور، نماز خواندن به یک جهت را کافی دانسته‌اند. [۳۲]
ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرهُ الفقیه، ج۱، ص۲۷۶، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
[۳۳]
حسن‌بن یوسف علامه حلّی، مختلف‌الشیعة فی احکام الشریعة، ج۲، ص۶۷، قم ۱۴۱۲ـ۱۴۲۰.
[۳۴]
محمدبن علی موسوی عاملی، مدارک‌الاحکام فی شرح شرائع‌الاسلام، ج ۳، ص ۱۳۶، قم ۱۴۱۰.
[۳۵]
محمد باقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۸۱، ص۲۸ـ۲۹،پانویس ۱، بیروت ۱۴۰۳.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن‌بابویه، کتاب مَن لایَحضُرهُ الفقیه، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴. (۲) ابن‌بابویه، معانی‌الاخبار، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۱ش. (۳) ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، چاپ یحیی مختار غزّاوی، بیروت ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸. (۴) ابن‌غضائری، الرجائل لابن الغضائری، چاپ محمدرضا حسینی جلالی، قم ۱۴۲۲. (۵) محمدبن علی اردبیلی، جامع‌الرواة و ازاحة الاشتباهات عن‌الطرق و الاسناد، قم: مکتبة‌المحمدی، (بی‌تا). (۶) عبداللّه مامقانی، تنقیح‌المقال فی علم الرجال، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳ـ. (۷) احمدبن محمد برقی، کتاب‌الرجال، در ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران ۱۳۸۳ش. (۸) محمدباقربن محمداکمل بهبهانی، تعلیقة وحید البهبهانی علی منهج‌المقال،( بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا ). (۹) علی‌اصغربن محمدشفیع جاپلقی بروجردی، طرائف‌المقال فی معرفة طبقات الرجال، چاپ مهدی رجایی، قم ۱۴۱۰. (۱۰) ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم. (۱۱) محمدتقی شوشتری، قاموس‌الرجال، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۲۴. (۱۲) محمدبن حسین شیخ‌بهائی، الحبل المتین فی احکام احکام‌الدّین، بیروت۱۴۲۰/ ۲۰۰۰. (۱۳) محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. (۱۴) محمدبن حسن طوسی، رجال‌الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵. (۱۵) محمدبن حسن طوسی، کتاب الخلاف، چاپ محمدمهدی نجف، جواد شهرستانی و علی خراسانی کاظمی، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۱۷. (۱۶) محمدبن حسن طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ج ۱، چاپ محمدتقی کشفی، تهران ۱۳۸۷. (۱۷) حسن‌بن یوسف علامه حلّی، مختلف‌الشیعة فی احکام الشریعة، قم ۱۴۱۲ـ۱۴۲۰. (۱۸) محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، چاپ علی‌اکبر غفاری، بیروت ۱۴۰۱. (۱۹) محمد باقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳. (۲۰) محمدبن علی موسوی عاملی، مدارک‌الاحکام فی شرح شرائع‌الاسلام، قم ۱۴۱۰. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خِراش بن ابراهیم کوفی»، شماره۶۹۶۹. |